
Berîya Dorpêçîya Teknolojîyê Leyîstikên Zarokan
Dem û dewran, waxt û zeman her tiştî bi xwe re diguhurîne, dibihurîne. Hinek tişta diheşibîne, hinekan jî diafirîne. Wek avgurmek bêwest, jîyan û nifşan di germçanga xwe de digerîne. Fîlozofên serdemên antîk yên Greekan sir û raza jînê û rastîya gerdunê di vî çerxê de dîtine.
Teknolojîya îro bi her awayî û di her tangî de me dorpêç kirîye. Her wiha zarokên nifşên nû jî bi zêdeyî para xwe ji vî halê nûjen hildane. Kar û barên xwe bi giranî bi alav û hacetên teknîkî ve birêdibin. Idê ew ne mêjîyê xwe diwestînin, ne hunerîyên xwe yên bedenî kifş dikin ne jî leyîstikên sûka dileyîzin. Serbarî ser, têkilîyên wan yên sosyalî jî dîsa bi piranî li ser platformên dijîtalin.
Em di vê nivîsa kurt de li ser leyîstikên berê yên wek çevgirtonek, xezala ser kutika, tût, bincilik, topa dara, niftik, tewrêz, çevgirtonek, vizik, kap û topa gêrê disenin. Ji bo ku alîkarî kirîye û agahî daye em spasdarê Kutoyê Miheme (Kutbettin Başboğa) ne.
1-Xezala Ser Kutika
Bi du tîma tê leyîstin. Tîmek dibe kutik li meydanê rûdinê, tîma din jî li dohêlê xwe vedişêre. Kesek ji tîma kutika dibe “xezala ser kutika”. Karê wî/wê parastina kutika ne. Diçe li yên ku xwe veşartine digere, kê bi çevê xwe bibîne ew dişewite. Lê divê ji kutikên xwe zehf dûr jî nekeve, ji ber ku ewên xwe veşartine tên kutikên wî/wê dikutin. Ew jî li hember endamên tîma din koma xwe diparêze. Lê peyna xezala ser kutika li kê bikeve ew dişewite û ji leyîstokê dertê.
2-Bincilik
Leyîstikek zivistanî ya li nava xanîyan e. Bi komek ve tê leyîstin. Ji komê yek dikeve binê cilekî. Yên din her yek dor bi dor tepek li yê bin cil de dixe. Ewê bin cil, divê bêje ka gelo kê lêdaye. Ger ku pê derxe ji binê cil dertê û îcar navê kê gotibe ew dikeve binê cil. Leyîstik her wiha xwe dubare dike.

3-Topa Dara (Goga Dara)
Bi topek ku bi pûrtên dewara ve çêbûye ve tê leyîstin. Top, bi pûrtên rûçikandî yên dewaran ve çêdibe. Pûrtên dewara dirûçe, şil dibe, tê dirûtin, her wiha dişide û dibe top.
Bi komek qelebalix ve tê leyîstin. Endamên komê tev li meydana ku jê re “garan” tê gotin de disekinin. Du kes ji komê cûda disenin. Destê yekî de top, destên yê din de jî dar heye. Ewê top di destan de top radike hewa ku jê re “nan dayîn” tê gotin. Ewê ku dar destan de gazî dike dibê “nanek bide”, her wiha top radibe hewa. Gava top li hewa ye, ewê darbidest bi darê xwe ve lê dixe. Bi vî awayî top diçe garanê. Li garanê kê top di hewa de bigre ew tê nan dixwaze û heq distîne ku li topê bixe.
4-Niftik
Dikare were gotin ku leyîstikek zivistanê ye û di nav xanîyan de tê leyîstin. Leyîstikek li ser şansê ye. Du rûyê bi poxan hene. Ew jî serkêlek û tîkayî ye. Ger tîk were du poxan, serkêlekê bisene poxanek qazanç dike. Leyîstikek sivik e û bi piranî bi şert tê leyîstin e.

5-Çevgirtonek
Lîstikek şahî ya zarokan e. Bi komek ve tê leyîstin. Hejmer bisînor nîne lê ji 4 kesan kêmtir nayê leyîstin.
Ji nav komê yek dibe pîrek û li ser hêlan disene. Lîstik bi çavgirtina pîrek ve destpêdike. Pîrek çevên xwe digre û bi dengê bilind heta deha dijbêre. Ewên din jî diçin xwe vedişêrin. Deh temam dibe pîrik çavê xwe vedike û gazî dike. Paşê dest bi lêgerandina yên xwe veşartine dike lê divê zêde ji hêlanê dûr nekeve. Ji ber ku divê kes nikarêbe destê xwe li hêlanê bixe. Destê yekî li hêlanê bikeve gazî dike dibe “hêlan” û ji pîrektîyê rizgar dibe. Lê gava ku pîrek yekî ku xwe veşartîye bibîne û berîya wî xwe bigihîne hêlanê, ewê ku hatîye dîtîn dibe pîrek û her wiha lîstik teze dibe.
6-Tewrêz
Leyîstikek havînê ye. Bi sê çar kesan ve tê leyîstin. Li ser erdê rêzek bi heft çavî çêdibe. Şeş çav piçêk, yek jî mezin e. Lîstikvan kevirê xwe diavêje tewrêza mezin. Paşê li ser lingekî, mal bi mal diçe ber kevirê xwe. Divê kevirê xwe lingo lingo ji nav rêzên tewrêze derxe. Eger kivir li ser xetek, çixêzek bimîne listikvan dişewite.
7-Vizik
Lîstikek takekesî ya hunerîyê ye. Bendek li dora darê vizik dorpêç dibe. Dirêjahîya bend divê ji mêtrokî kêmtir, ji du mêtreyî dirêjtir nebe. Serê bend bi pêçîk ve girêdayîye. Vizik ji nav çeng kewkitîyê erdê dibe. Vizika kê en zêde û dirêj bizvire ew serdikeve. Bi zêdeyî zivistana li ser bûzê tê leyîstin.


8-Kap
Wek niftik lîstikek şansê û zivistanê ye. Di hundur de tê leyîstin. Kap bi hestûyê pez ve çêdibe. Du rûyê xwe hene; yek cot yek jî cozirt e. Wek zar tê avîtin. Ji kê re cot were ew kar dike.
9-Topa Gêrê
Lîstikek havînê ye. Hejmer bêsînor e. Ne bi tîmî lê bi takekesî ve tê leyîstin. Li erdê heleqeq xêz dibe. Xêncî yekî, lîstikvan tev dikevin nav heleqê. Ewê ku li dervayê heleqê ye top diavêje yên di nav heleqê de. Top li kê bikeve ew dişewite. Di dawîyê de kesê ku bi tenê di nav heleqê de maye û top nexwarîye ew qazanç dike û dertê dervayê heleqê. Lîstika teze bi topavîtina yê qazanç kirîye ve dubare dibe.

10-Tût
Lîstikek havînê ye. Hejmer bêsînor e. Bi du daran ve tê leyîstin. Yek darê lêdanê yek jî darê tûtê ye. Darê lêdanê dirêj, yê tûtê kin e. Di destê her lîstikvanê de divê darê lêdanê hebe.
Li erdê kortek piçûk tê kolandin. Darê tûtê li ser tê bicîhkirin. Lîstikvanek bi darê destê xwe ve li darê tûtê dixe. Ji lîstikvanên din kê ku bi darê destê xwe ve darê tûtê ji hewa bixe ew kar dike.

11 - Hol Hol
Ji vê leyîstikê re dibêjin gog jî. bi deh heta çardeh kesan tê leyîstin. Ev kesanan dibin du bêş , her bêşek 5-7 leyîstikvanan va çêdibe. Her bêşek çilekî xwe heye (bi taybetî qelax dibin çil), kîjan bêş zêde gog li çil bixe, ewqas puanan digre, kîjan alî zêde puanan bistîne, ew serdikeve.
Bi şêrt jî tê leîstin. Ku şert bikeve nav, ew dem Çavdarek jî tê girtin. Eva Leyîstin xencî zivistanê herdemî de tê leyîstin. lê ku erd şilbe, nayê leîstin.
Her Endam kaşoyekî xwe heye. Gog, ji darên hişk tê çêkirin. Ku mirov bi kaşo li gogê dixe, giringe ku gog ji hev belav nebe.
Nivîs
- Li Parîsê Cilên Kurdî Pêşkeş Bûn
- Ximximê Torîvanê
- Lavaya Zerdûşt Ji Ahura Mazda Re
- Nehênîya 12yan: Tesadûf Yan Lihevanîn?
- Jîna Emînî Tê Ser Perdeya Spî
- Fenomenê Govenda Sofî Omer
- Hirî Ji Me Diçe
- Barkêşîya Zemanê Berê
- Sê Stran Du Ziman
- Ferhanga Bijîşkî ya Kurdî Derket
- Pêşeng Elî Xelata Zêrîn Hilda
- Li Benda Hovan
- Dev Ji Kurdî Berdide
- Bênav, Bênîşan: Navnîşan
- Ji Melayê Batê Çi Ma
- Sed Pîrtûkên Sedsalê
- Sebra Derdê Bindestan: Feqîyê Teyran
- Xaltî – Ûrartû: “Efendiyên Welatê Jor”
- Keledoşa Herî Xweş
- Mîr, Wezîr û Cotkar
- Sone Ji Matilde re
- Klama Dilê Zara
- Xezeba Qertewînê
- Du Qaqilbazan per weşandin
- Di Çanda Kurdî de Rûpelek Nû: Operaya Mem û Zîn
- Festîvala Fîlman a Stenbolê Qedîya
- Xwekuştineke Qedîfeyî: Îran Xanim
- Pînokyo
- Şeklemên Eydê
- Ji Sopranoya Kurd “Hoy Nergiz”
- Çarşema Sor: Rêzgirtina Hêza Xweda
- Yezdanên Mezopotamyayê
- Pirtûkxaneya Sêwî
- Bihar Mêvan e
- Govend
- Yılmaz Güney li Stenbolê Hat Bîranîn
- KEÇA KUMSOR
- Bajar
- Xelatên Oscara 95. Gihîştin Xwedîyê Xwe
- Bi Kurdî Pirtûkên Dijîtal Amade Dibin
- 41 Destanên Kurdî
- Şîroveyek Li Ser Felsefeya Friedrich W. Nietzsche
- Kurd û Dengbêjî
- Çîroka Derew û Rastîyê
- BA
- Deq: Vegotin û Berxwedana Jinan
- Seyadê Şamê: Alîyek Rihê Zulfînazê
- 100 Fîlmên Herî Serketî
- Kilamên Ser Kulava: Rastî û Şaşîyên Dengbêja
- Serxwebûna Mirîşkan
- Gotinên Pêşiyan
- Şivanê Piçûk
- Rabe
- Keremê Kor
- Hesreta Mîrat Mayî
- Zîl/ Zîlan û Zelanî kî ne?
- Girtî
- Rûyek Bedew ya Cîhanê: Amira Casar
- Dengbêj û Hunermend
- Navdarên Seregolê
- Teyrê Sîmûrg
- Evîna Bextewar Tune ye
- Ber Delavê Jibîrbûnê de Şaîrek: Cerdoyê Esed
- Di Sempozyûma Kurd Kavê de Ziman û Zext
- Toza Keleska Eliko
- Dîwana Dengbêjan û Govend
- Hevparîyên Kelamên Qedîm
- Baran Li Moskovayê
- Şûrê Destê Hesen û Koma Wetan
- Şêx Evdirehmanê Axtepî
- Şer û Jin
- Zerîyê
- Hîle
- Evdilmecît
- Kilam û Evîn
- Bazirganê Venedîkê
- Agirî
- Siwar Hatin Ji Zozanan
- Ka Em Bavên Ber Aqil
- Nivîs Mîna Vejînê: Mehmet Uzun
- Operayek Tenê
- Li Moskovê Festîvala Fîlmên Kurdî
- Bûkê Tune Zar Ziman,
- Dîlbera Qeşeng
- Poşmanîya Çivîkek
- Keremê Seyad Koça Dawî Kir
- “Banga Jîyanê”: Lamara Mîrangî
- Ez Şa Me
- Lêgerîn
- Bextîyar û Bêbext
- Mersîyeya Teyrekî
- Ey Dîlberê
- Dengbêja Gelêrî Fatima Îsa
- Çîyayê Şengalê
- Destpêk
- Metê Kê ye?
- Seîdê Îbo
- Zivistan e
- Behlûlê Dîn
- Nêrîna Melayê Cizîrî Li Wehdetu’l-Wicûd
- Çend Şîrovekirin
- Kê Zane
- Gozel
- Tacê Serê Zivistanê
- Di Kîjan Demsalê de Miribûm
- Berîya Dorpêçîya Teknolojîyê Leyîstikin Zarokan
- Hîsên Ji Berfê Tên û Dîmenên Serhedê
- Hunermenda Pirreng: Tara Mamedova
- Çîroka Kilama “Dunyayê”
- Derhêner a Fransî: Dinya ji Kurda re deyndar e.
- Qotikên Cixarê
- Di Şikefta Kulê de Du Evîndar
- Prometheûsa Rojhilatê: Kawa
- Kincên Jinan
- Dayîka Kemanê
- Şahbanûya Bêtac û Bêtext: Eyşe Şan
- Xezala Mendol Axa û Sosyolojîya Eşîrtîyê
- Xwarin û Xurek
- Serpêhatîyên Stranên Kurdî
- 10 Wênesaz 10 Tablo
- Ez Çermesorikim û Tênagîhim
- Şahbanûya Kurda Jinemîra Balerîna: Leyla Bedirxan
- Edebîyat Bi Kurdî Xweş e
- XWERA KÊFKIR YÊ QÊRÎ
- Nuroyê Meter
- Xeyal Bê Sînor in
- Bilûra Min
- Evîna Te Ez Bernedam
- Ax Ax Zaroktîya min
- Bi Şanazî Li Dinyayê Dinhêrim
- Tava Rojê Rûye min da
- Zîndan sar e
- Mamed Axa û Bekir Beg
- Şivan û Ruvî
- Kêzika Tebaxê û Mûristang
- Mîha Kulek
- Dîkê Sîs
- Çîroka Barçêmkê û Silêman pêxember
- Xalis Beg di Çapamenîya Tirkan de
- Xatirxwazî
- Chris Kutschera Çû Ser Dilovanîyê
- Çavnérîyek
- Ahmedê Xanî
- Dengé Te Té
- Di Sirén Hevokan de Mamostayek
- Berf Dibare Ser Bavekî
- Birayên Me yên Jîyanê: Êzdî
- Bibe Dengé Kemanek
- Şivanê Kurmanca
- Ey Hemrazé
- Zimané Çavan
- Xalis Beg Di Kovara Kürt Tarihi De
- Girava Tamara, Dêra Ermenîya
- Kurdên Penaber û „Jîyana Bextewar“
- Kela Wanê
- Paytexta Sedsala Antîk: Acropolis
- Li Hember Bayê
- Qehremané te bûma
- Hikmeta Jîyané, Agir û Evîna Heyînî yé
- Gola Mêra
- Mixtarek Kal, Bédengîyek Piçûk
- Wêneyek
- Serhonazê Kal
- YİBO
- Rastîya Evdalê Zeynikê, Şaşîya Mehmed Uzun
- Şakiro û Têkilîya Bi Reso re
- Di Hucrek de
- Mem û Zîn
- Sîyabend û Xecê
- Hafizayek Kurda: Pirtûkxaneya Medya
- Kendal, Însan û Ziman
- Gîhadirûn
- Cigerxwîn: Kêye Ew
- Sal Hatin Mîna Gava
- Hêvî û Heval: Yilmaz Guney
- Qaçax
- Nobedarê Nûjen: Celîlê Celîl
- Bîstek Ji Zivistanê
- Ezîza Dilê Guhdaran: Eznîva Reşîd
- Xweşmêrê Kurmancîya Şirîn: Keremê Anqosî
- Di Anabasis de Şerê Hellen û Kardûkhîyan
- Marlon Brando, Oscar û Çermesorik
- Kosegerî
- Qelema Kilama: Ahmet Aras
- Keskesora Rengê Me: Aslîka Qadir
- Qehremanê Min Tu yî
- Alayên Hemîdîye û Elmecîd Beg – II
- Alayên Hemîdîye û Elmecîd Beg – I
- Dîroka Muzîka Kurda
- Nûbihar û Antolojîya Dengbêjan
- Aforîzmayên Ahmedê Xanî
- Koçer Îsal Dereng Tên
- Bi Kurtasî Elêonore FOURNIAU
- 11 Xelat 11 Roman
- Arşîva Radyoya Rewanê Berhev Dibe
- Bi Taybetîyên Xwe ve Destana Gilgamêş
- Kurdekî Sembola Zîrekî, Wêrektî û Tekoşînê: Xalis Öztürk
- Mîrê Kurmancîyê: Celadet Elî Bedirxan
- Fîlozofa Bêmiraz: Hypatia
- Bi Hûr û Girên Xwe ve Zarê
- 27 Mayis û Sirgûna Elîbêşan
- Klamên li ser Seregolê
- Destana Hêza Eşqê û Berxwedana Nefsê: Zembîlfiroş
- ŞAKIRO GULA BER CEFAYÊ