Seregola Intabê

Edebîyat Bi Kurdî Xweş e
Edebîyat Bi Kurdî Xweş e
Ziman zelalîya meriv, berdevkê delalîya dil û nêrînê, nîşana serpêhatîya hiş û aqil e. Ziman pergala li ser xwe mayînê ye, xwe zanîn e, hebûn e, herdem ji nû ve vejîn e, rêwîtîya ber bi pêşerojê ye. Yek ji fîlozofên Serdema Antîk Protogoras, ziman wek şertê yekem ya têgîhandinê dibîne. “Tiştê tu nikaribî bêjî, tune ye.” Tiştê ku meriv bikaribe bêje, gotina ku xwe gîhandiye însan ancax dikaribe hebe. Jixwe rastî û jîyan jî di wê heyînîyê de veşartî ye.
Îkon, Yezdan û her tim rengê bawerîyan bi kelamên qedîm hebûne û dîsa bi gotin û gazîyên pîroz ve xwe gîhandine roja îro. Kelam xwe radigîhîne hevokên zimana, tê de belav dibe û dikişe nav dil û hişê meriva. Li wir cîh dibîne, bêhn hildide û bi rê dikeve. Ew rêye ku yekem car bi dengê dayîkan ve dibe nav û nasnameya me, dibe deng û zimanê me, tê dikeve guhê me.
Melûm e, hingî şarezayîya beşerîyetê mezin û giran dibe ziman jî xwe teze dike, diguhure, vedije, gurr dibe. Ziman hingî bikar were ewqas pêşta diçe, kûr û dewlemend dibe, peyvok û hevokan li ser hev dide.
Yek ji pergal û sedemê pêşveçûyîna ziman, xwendin û nivîsandin e, belê, lê ya herî bi tem û lezet bêguman edebîyat e. Mixabin em di vê mijarê de gelek paşve mane. Gorî ziman û berhemên xwe yên miletan, Kurdî di gelek heleqên teng de maye, derbe hildaye, ketîya bin erîşên asîmîlasyonê, lê berxwe daye, nehelîyaye, netemirîye. Sedemên rewşê gelekin, lê wek tê zanîn di bingehê de polîtîk e. Ji ber vê Kurdî bi dem û zemanên dirêj tenê di karûbarên rojane de bikarhatîye. Kurd bi Kurdî perwerde nebûne, nexwendine, nenivîsîne. Her wiha bi Kurdî ne berhemên zanîstî ne jî yên edebî û wêjeyî xwe nedane der.
Lê îro ne wek berê ye. Belê problem û astengîyên li ser, çareser nebûne, rast e. Lê êdî Kurdî bi xwe ve tê. Ji ber ku berhemên nivîskî, bi taybetî yên wêjeyî ku bi Kurdî diweşin hingî diçin zêde dibin. Kurdî êdî ne tenê bi kilamên dengbêja heye, di heman demê de sitranên modern, helbest, çîrok û roman jî pê dibin. Nivîskar û helbestvan, hunermend û bestekarên Kurd êdî berhemên xwe bi Kurdî diafirînin. Bi zimanê hezkirîyên xwe, berhemên xwe pêşkeşî miletê xwe dikin. Ev çalakîyên întellektuel dibe, bibe mijara nivîsek û bikeve bin merceka xwendevanên Seregola Intabê, heye ku di rojên pêş de be. Lê em di vê nivîsê de li ser wergera klasîkên Ûris û Dinyayê disenin.
Em êdî roman û berhemên edebî yên Dinyayê bi Kurdî dixwînin. Ji Gorkî bigrin heta Kafka, Ji Kundera heta Pûşkîn, Tolstoy, Dostoyevskî, Steînbeck, Shakespeare û Homeros werdigrine Kurdî û pêşkeşî eleqeya xwendekarên xwe dibin.
Wek me di sernivîs de jî bal kişandîye, çîroka Raskalnîkov bi Kurdî xweş e, ya Lennîe yê reben, Şivanê Piçûk û Makar Çudra jî… lê ya herî xweş Parîs û Helen e, Îlyada bi Kurdî xwdş e….
Wek çend mînakên li jêrê ku me bi we daye nasîn, em bi serpêhatîyên qehremanên nivîskarê mezin bi Kurdî dihisin.

1–Keçika Parsek Makar Çudra- Maksîm Gorkî
Werger: Emîn Gurban, Evrensel, Stenbol

2-Nezanîn- Mîlan Kundera
Werger: Ibrahim Seydo Aydoğan, Rana û Sara Anter, Musa Ekici, Rûpel, Stenbol

3-Çîroka Mesîgir û Mesîya Mezin- A.S.Pûşkîn
Werger: Celîlê Celîl, Înstîtûya Kurdzanîyê, Wîen

4- Çîrokên Andersen – H.C Andersen
Werger: Nesrîn Rojkan, Morî, Stenbol

5- Keleh- Franz Kafka
Werger: Fatîh Aydin, Avesta, Stenbol

6- Îlyada- Homeros
Werger: Fecrî Polat, Kamuran Demîr, Heyamola, Stenbol

7- Merivên Reben- Fyodor Dostoyevskî
Werger: Hesenê Metê, Welat, Stenbol

8- Mişk û Meriv- John Steînbeck
Werger: Xalis Xerzan, Lîs, Dîyarbekir

9- Sûç û Ceza- Fyodor Dostoyevskî
Werger: Medeni Öğüt, Nûbihar, Stenbol

10- Xewna Şeveke Havînê, Hemû Soneyên Wîllîam Shakespeare- Wîllîam Shakespeare
Werger: Kawa Nemir, Lîs, Dîyarbekir
Nivîs
- Li Parîsê Cilên Kurdî Pêşkeş Bûn
- Ximximê Torîvanê
- Lavaya Zerdûşt Ji Ahura Mazda Re
- Nehênîya 12yan: Tesadûf Yan Lihevanîn?
- Jîna Emînî Tê Ser Perdeya Spî
- Fenomenê Govenda Sofî Omer
- Hirî Ji Me Diçe
- Barkêşîya Zemanê Berê
- Sê Stran Du Ziman
- Ferhanga Bijîşkî ya Kurdî Derket
- Pêşeng Elî Xelata Zêrîn Hilda
- Li Benda Hovan
- Dev Ji Kurdî Berdide
- Bênav, Bênîşan: Navnîşan
- Ji Melayê Batê Çi Ma
- Sed Pîrtûkên Sedsalê
- Sebra Derdê Bindestan: Feqîyê Teyran
- Xaltî – Ûrartû: “Efendiyên Welatê Jor”
- Keledoşa Herî Xweş
- Mîr, Wezîr û Cotkar
- Sone Ji Matilde re
- Klama Dilê Zara
- Xezeba Qertewînê
- Du Qaqilbazan per weşandin
- Di Çanda Kurdî de Rûpelek Nû: Operaya Mem û Zîn
- Festîvala Fîlman a Stenbolê Qedîya
- Xwekuştineke Qedîfeyî: Îran Xanim
- Pînokyo
- Şeklemên Eydê
- Ji Sopranoya Kurd “Hoy Nergiz”
- Çarşema Sor: Rêzgirtina Hêza Xweda
- Yezdanên Mezopotamyayê
- Pirtûkxaneya Sêwî
- Bihar Mêvan e
- Govend
- Yılmaz Güney li Stenbolê Hat Bîranîn
- KEÇA KUMSOR
- Bajar
- Xelatên Oscara 95. Gihîştin Xwedîyê Xwe
- Bi Kurdî Pirtûkên Dijîtal Amade Dibin
- 41 Destanên Kurdî
- Şîroveyek Li Ser Felsefeya Friedrich W. Nietzsche
- Kurd û Dengbêjî
- Çîroka Derew û Rastîyê
- BA
- Deq: Vegotin û Berxwedana Jinan
- Seyadê Şamê: Alîyek Rihê Zulfînazê
- 100 Fîlmên Herî Serketî
- Kilamên Ser Kulava: Rastî û Şaşîyên Dengbêja
- Serxwebûna Mirîşkan
- Gotinên Pêşiyan
- Şivanê Piçûk
- Rabe
- Keremê Kor
- Hesreta Mîrat Mayî
- Zîl/ Zîlan û Zelanî kî ne?
- Girtî
- Rûyek Bedew ya Cîhanê: Amira Casar
- Dengbêj û Hunermend
- Navdarên Seregolê
- Teyrê Sîmûrg
- Evîna Bextewar Tune ye
- Ber Delavê Jibîrbûnê de Şaîrek: Cerdoyê Esed
- Di Sempozyûma Kurd Kavê de Ziman û Zext
- Toza Keleska Eliko
- Dîwana Dengbêjan û Govend
- Hevparîyên Kelamên Qedîm
- Baran Li Moskovayê
- Şûrê Destê Hesen û Koma Wetan
- Şêx Evdirehmanê Axtepî
- Şer û Jin
- Zerîyê
- Hîle
- Evdilmecît
- Kilam û Evîn
- Bazirganê Venedîkê
- Agirî
- Siwar Hatin Ji Zozanan
- Ka Em Bavên Ber Aqil
- Nivîs Mîna Vejînê: Mehmet Uzun
- Operayek Tenê
- Li Moskovê Festîvala Fîlmên Kurdî
- Bûkê Tune Zar Ziman,
- Dîlbera Qeşeng
- Poşmanîya Çivîkek
- Keremê Seyad Koça Dawî Kir
- “Banga Jîyanê”: Lamara Mîrangî
- Ez Şa Me
- Lêgerîn
- Bextîyar û Bêbext
- Mersîyeya Teyrekî
- Ey Dîlberê
- Dengbêja Gelêrî Fatima Îsa
- Çîyayê Şengalê
- Destpêk
- Metê Kê ye?
- Seîdê Îbo
- Zivistan e
- Behlûlê Dîn
- Nêrîna Melayê Cizîrî Li Wehdetu’l-Wicûd
- Çend Şîrovekirin
- Kê Zane
- Gozel
- Tacê Serê Zivistanê
- Di Kîjan Demsalê de Miribûm
- Berîya Dorpêçîya Teknolojîyê Leyîstikin Zarokan
- Hîsên Ji Berfê Tên û Dîmenên Serhedê
- Hunermenda Pirreng: Tara Mamedova
- Çîroka Kilama “Dunyayê”
- Derhêner a Fransî: Dinya ji Kurda re deyndar e.
- Qotikên Cixarê
- Di Şikefta Kulê de Du Evîndar
- Prometheûsa Rojhilatê: Kawa
- Kincên Jinan
- Dayîka Kemanê
- Şahbanûya Bêtac û Bêtext: Eyşe Şan
- Xezala Mendol Axa û Sosyolojîya Eşîrtîyê
- Xwarin û Xurek
- Serpêhatîyên Stranên Kurdî
- 10 Wênesaz 10 Tablo
- Ez Çermesorikim û Tênagîhim
- Şahbanûya Kurda Jinemîra Balerîna: Leyla Bedirxan
- Edebîyat Bi Kurdî Xweş e
- XWERA KÊFKIR YÊ QÊRÎ
- Nuroyê Meter
- Xeyal Bê Sînor in
- Bilûra Min
- Evîna Te Ez Bernedam
- Ax Ax Zaroktîya min
- Bi Şanazî Li Dinyayê Dinhêrim
- Tava Rojê Rûye min da
- Zîndan sar e
- Mamed Axa û Bekir Beg
- Şivan û Ruvî
- Kêzika Tebaxê û Mûristang
- Mîha Kulek
- Dîkê Sîs
- Çîroka Barçêmkê û Silêman pêxember
- Xalis Beg di Çapamenîya Tirkan de
- Xatirxwazî
- Chris Kutschera Çû Ser Dilovanîyê
- Çavnérîyek
- Ahmedê Xanî
- Dengé Te Té
- Di Sirén Hevokan de Mamostayek
- Berf Dibare Ser Bavekî
- Birayên Me yên Jîyanê: Êzdî
- Bibe Dengé Kemanek
- Şivanê Kurmanca
- Ey Hemrazé
- Zimané Çavan
- Xalis Beg Di Kovara Kürt Tarihi De
- Girava Tamara, Dêra Ermenîya
- Kurdên Penaber û „Jîyana Bextewar“
- Kela Wanê
- Paytexta Sedsala Antîk: Acropolis
- Li Hember Bayê
- Qehremané te bûma
- Hikmeta Jîyané, Agir û Evîna Heyînî yé
- Gola Mêra
- Mixtarek Kal, Bédengîyek Piçûk
- Wêneyek
- Serhonazê Kal
- YİBO
- Rastîya Evdalê Zeynikê, Şaşîya Mehmed Uzun
- Şakiro û Têkilîya Bi Reso re
- Di Hucrek de
- Mem û Zîn
- Sîyabend û Xecê
- Hafizayek Kurda: Pirtûkxaneya Medya
- Kendal, Însan û Ziman
- Gîhadirûn
- Cigerxwîn: Kêye Ew
- Sal Hatin Mîna Gava
- Hêvî û Heval: Yilmaz Guney
- Qaçax
- Nobedarê Nûjen: Celîlê Celîl
- Bîstek Ji Zivistanê
- Ezîza Dilê Guhdaran: Eznîva Reşîd
- Xweşmêrê Kurmancîya Şirîn: Keremê Anqosî
- Di Anabasis de Şerê Hellen û Kardûkhîyan
- Marlon Brando, Oscar û Çermesorik
- Kosegerî
- Qelema Kilama: Ahmet Aras
- Keskesora Rengê Me: Aslîka Qadir
- Qehremanê Min Tu yî
- Alayên Hemîdîye û Elmecîd Beg – II
- Alayên Hemîdîye û Elmecîd Beg – I
- Dîroka Muzîka Kurda
- Nûbihar û Antolojîya Dengbêjan
- Aforîzmayên Ahmedê Xanî
- Koçer Îsal Dereng Tên
- Bi Kurtasî Elêonore FOURNIAU
- 11 Xelat 11 Roman
- Arşîva Radyoya Rewanê Berhev Dibe
- Bi Taybetîyên Xwe ve Destana Gilgamêş
- Kurdekî Sembola Zîrekî, Wêrektî û Tekoşînê: Xalis Öztürk
- Mîrê Kurmancîyê: Celadet Elî Bedirxan
- Fîlozofa Bêmiraz: Hypatia
- Bi Hûr û Girên Xwe ve Zarê
- 27 Mayis û Sirgûna Elîbêşan
- Klamên li ser Seregolê
- Destana Hêza Eşqê û Berxwedana Nefsê: Zembîlfiroş
- ŞAKIRO GULA BER CEFAYÊ