Navdarên Seregolê
Seregola İntabê
Dengbêj û Hunermend
Melayê Cizîrî, rêveberê edebiyata kurdan e bi nasnameya îlmî û sofî demxeya xwe li serdemekê xistiye. Ew endamê terîqeta Neqşîbendiyê ye. Digel têkiliya wî ya neqşîbendîtiyê mirov nikare bibêje ku jiyana wî ya teketiyê dûvdirêj e. Melayê Cizîrî, zêdetir bi nasnameya muderîs-sofî derketiye pêş û hemû xebatên xwe li ser dîwanê ku bingeha edebiyata tesewif ya kurd e pêk aniye. Zêde
Kê vê pirtukê bixune û li seregolê zartî û xortanîya xwe derbaskiribe, dizane ev pituk behsa çi dike. Wek ku nivîskar jî dide ber çavan, jîyana seregole ya sosyalî, çandî, aborî jîyaneke Kurmancan e. Dema ku ev pirtuk gihîşte destên min, hemi heval û nasên ku min 33 salin nedîtine yek û yek hatin bîra min û kentin berçavên min. Eger ku mîrov li wandera li ziwistan, bahar û havîna wn deran difikire, mirov pir xemgin dibe, mirov hizdike ku carekî disa van kesan û van deran bi çavên xwe bibîne. zêde
Çemê Mûradê, çemê mezintir û dirêjtir ya Serhedê ye. Dirêjaya xwe 722 km ye. Ji bintara Grîdax û Eledaxan destpêdike, raste rast tê Qerekilîsê. Ji binê bajêr re derbas dibe, mêla xwe dide Xamûrê.
Diçe binê Xamûrê, dikeve nav newal û kendalên Eledaxan, di wan pêşan de ba dibe, xwe dide kêleka rêya Dutaxê, diçe li pêsîra navçeyê dikeve, ji binpêşê dikişe. Zêde
Em di vê nivîsa kurt de li ser leyîstikên berê yên wek çevgirtonek, xezala ser kutika, tût, bincilik, topa dara, niftik, tewrêz, çevgirtonek, vizik, kap û topa gêrê disenin. Ji bo ku alîkarî kirîye û agahî daye em spasdarê Kutoyê Miheme (Kutbettin Başboğa) ne. Zêde
Wek tê zanîn Elmecîd Beg serokê eşîra Sîpkî ye. Lê di nav hîyerarşîya artêşa Osmanî de serdar e. Wek eşîrên mezin yên din, eşîra Sîpkî jî wek konfederasyon e. Di bin baskê Sîpkanîyê de eşîrên wek Birîmî, Mankî, Xelesinî, Batkî, Kurhesinî, Pîrebadî û hin malbatên din hene.
Di sala 1915an de artêşa Ûris dikeve heremê û dest bi erîşan dike. Elmecît Beg li hember erîşan, bi siwarên eşîran ve di her enîyan de tevdigere. Zêde
Tara Mamedova bi albuma xwe ya bi navê “Giran” bi muzikhezan re ye. Di albuma ku gelek stran tê de hatine tomarkirin, strana bi navê “Xewna Giran” ku strana yekemîn e, di hemû platformên dijital de hatîye weşandin. Zêde
Şukru Erbaş, di helbestek xwe de dibêje, “Divê ez niha di trenek de bûma. Li stasyonê berf bibarîya.” Ez jî lê zêde dikim:Divê dengê fîqa kondûktor, biçûya bigihîşta gura, tev li dengê wan bûya, tê de winda bûya… Zêde
Her şaristanîyek karekter û şeklê jîyana miletekî afirandîye. Miletên cûda yên ku li ser rûyê Dunê li kêleka hev dijîn xwedîyên cûdahîyên bingehînin. Ev cûdahî bi gelek pergal û taybetîyan ve xwe nîşan dide. Yek ji wan jî cihêrengîya cil û bergan e. Her miletek xwedîyê celebên cihêreng yên lixwekirin, cil û bergan e. Nirxên hêcayîya miletek jî dîsa bi şeklê kinc û bergan ve xwe daye der. Zêde
Li ser koça dawî ya Eyşe Şan re 24 sal derbas bû. Wek jîyana wê yê bikovan, dema wefatê de tenê mayîna wê jî di dîroka hunera Kurdî de wek birînek cîhê xwe girtîye.
Di sala 1938”an de li Diyarbekrê jidayîk bûye. Bavê wê Kurd, dîya wê Ermenî ye. Di nav gel de wek “Şahbanûya Bêtac û Bêtext” ji bîr hatîye lê wek hunera xwe bi jîyana xwe ya bijan jî di hafizeyan de maye. Zêde
Wek tê zanîn, benî adem, gava xwe li Dunya’yê dibîne, di heman demê de dest bi çalakîya xwe yê yekem dike: Starbûn. Starbûn li hember şertên zor yên xwezayê û li hember zindî û heyîyên xerîb ku hê nas nekirîye û ti wateyê lê nekirîye, parastina bingehîne. Ev macereya yekem ya benî adem di şikevtekî de diqede, li wir stara xwe dibîne. Zêde
Her wiha bi giştî mûzîk jî wek ziman xwedîyê heman avahî û fonksîyona îfadeya nasnameya çandî û nêrîna dunyayê ye. Mûzîk jî zimanê civakî ye. Ew jî şeklê jîyana me, hêjayîyên me, edet û kevneşopên me dide der û digihîne nifşên nû.
Em dikarin bêjin mûzîk jî mîna ziman, bi bîranîn û serpêhatîyên civakê ve dagirkirîye. Bi vî awayî dikare bê gotin ku mûzîk jî bi qasî ziman xwedîyê taybetîyek netewî ye.
Mesela gava hûn li ser kilamek dengbêjîyê hûr bibin, hûnê tê de jîyana civakî, bawerî, hêjayî, ziman û awazên neteweyî bibînin. Di kilamek de carna bûyer û serpahatî, carna çîrokek bixem tê ziman. Zêde
1- Girl with a Pearl Earring (Keçka Guharbimorî), Johannes Vermeer
Johannes Vermeer, wênesazek Alman e û piştî mirina xwe tê naskirin. Di sedsala 17an de tabloya xwe yê herî biserketî “Keçka Guharbimorî ye”. Di tabloyê de bêgunehîya keça xama, nêrînên wê yê balkêş û guharên mirwarî bal dikşîne. Ev tablo niha li Hollandayê, di Galerîya Maurîtshûîs de tê pêşandin. Zêde
Ewrê Sor dibêje: “Mêrkê Sipî gelek sozan da me, bi qasî ku nayê bîra min gelek, lê li ser ti sozên xwe nesenîn, xêncî yekî: Gotin `emê erdê we ji we bistînîn` û sitandin.” Zêde
Ksenophon (B.Z. 432 – P.Z. 355): Serleşker, nivîskar û dîrokzanek ji Atînayê ye. Xwendevanê Sokrates e. Eserê xwe yê yekem, ji ber mirina wî yê neheq li ser parastina mamostayê xwe ye. Xêncî wî berhemên wî, yên wek Derbarê Tîranî û Perwerdeya Kyros, Hellenika û Dewleta Lakedaimanîyan û çend hebên din hene. Zêde »
Îro hûn ji kê pirs bikin, wê bêje destpêka muzîka Kurda dengbêjî ye, bi rastî, heta ku min çend çavkanîya li hev nexist, min jî wisa dizanibû. Lê ne wisa bûye, dîroka muzîka Kurda di kûrahîyên dûr û dirêj yên sedsalan de ye. Zêde
Hevpeyvîn - Celîlê CELÎL (Beşa 1.)
Payîza Şahé Dengbéja
Hevpeyvîn - Celîlê CELÎL (Beşa 2.)
