Navdarên Seregolê
Serok Seattle wekî ku di nameya xwe ya bi nav û deng de, ku ji Serokê Amerîkayê Franklîn Pîerce re nivîsîye de gotîye:
“Em tênagîhane edaleta Xwedayê ku hêz daye Mêrkê Sipî şandîye van deran û Çermesorik xistîye binê nîr. Weke kuştina bûffaloyan, şewata daristanan û qirêjkirina erdan ku em tênegîhane.”
Ziman zelalîya meriv, berdevkê delalîya dil û nêrînê, nîşana serpêhatîya hiş û aqil e. Ziman pergala li ser xwe mayînê ye, xwe zanîn e, hebûn e, herdem ji nû ve vejîn e, rêwîtîya ber bi pêşerojê ye.
Dengbêj û Tobedar: Nûroyê Meter
Nûroyê Meter, wek navê li ser ve kifşe ye, xelqê Meter e. Meter gundek ji gundên İntabê ye. Di waxtê xwe de gundek gelek mezin û giran bûye. Lê piştî koça van axirîyan ya ber bi bajar û heremên rojavaya Tirkîyeyê, ew jî ji terikandina gundîyan para xwe hildaye û hinek piçûk bûye, jar ketîye. Lê dîsa jî gorî gundên derûdoran, cînar û heremîyan em dikarên bêjin ku hê li ser xwe ye.
Nivîskar mamoste Zerdûşt, di pirtûka xwe ya “Şakiro Gula Ber Cefayê” de kevneşopiya dengbêjiyê ya civakî, dîrokî û çandî bi zimanekî edebî û jînenîgarî pêşkêşî xwendewanan kiriye.
Nivîskar di pirtûkê de bi karakterê dengbêj Şakiro çand û jiyana kurdên Serhedê bi zimanekî serkeftî şîrove dike û radixe ber çavên xwendewanan.
Şert mercên giran ên zivistanên serhedê bi şevbihirkên civakê bi kilamên dengbêjan ve xemilandiye.
Di Anabasis de Şerê Hellen û KardûkhîyanDi Anabasis de Şerê Hellen û Kardûkhîyan
Ksenophon (B.Z. 432 – P.Z. 355): Serleşker, nivîskar û dîrokzanek ji Atînayê ye. Xwendevanê Sokrates e. Eserê xwe yê yekem, ji ber mirina wî yê neheq li ser parastina mamostayê xwe ye. Xêncî wî berhemên wî, yên wek Derbarê Tîranî û Perwerdeya Kyros, Hellenika û Dewleta Lakedaimanîyan û çend hebên din hene. Anabasîs- Vegera Dehhezaran, ku bijara nivîsa me ye, berhema herî naskirî ye.
Em li ber derê baxçe disenin û li zîlê dixin. Bistek şûnda Celîlê Celîl xûya dibe, derî vedike û bi xwûşka xwe Zîna Celîl ve me bi rûyek ken û bigermahî pêşwaz dike. Mamoste Celîl, piştî ku Zîna bi me dide nasîn, paşê dizvire ser dikene, dibê; “ ev jî Êzdîne ha, lê qulibîne…” Em tev bi hev re dikenin, ez bi xwe dibêm “mixabin rast e…”
Cigerxwîn him bextewarîya me him jî berdevkê dostîya me ye. Bextewerîya me ye ji ber ku hisîyetên me yê herî tenik bi zimanê me terîf kirîye û dil û devê me bi tema edebîyata eşqê, evînîyê û nazenîyê daye nasîn.
Xwendevanê hêja, heye ku sernavê nivîsê bala te kişandi be. Tu neheq jî nînî. Sernav, du kesên navdar ku di edebîyata me de cîh girtine nîşan dide. Yek ji wan hostayê qedîm û qedir bilind Evdal e, yek ji wan jî niviskarêk me yên naskirî Mehmed Uzun e. Evdal di edebîyata me yê devkî, Mehmed Uzun jî, di wêjeya niviskî de cîh girtin e. Her wiha yek dengbèj e, yek niviskar e.
Weki ku Orhan Hançerlioğlu dibêje, ol, ji bo bextewarîya însana, ji bo temirandina lihevnekirina, ji bo astengîya xirabîya û ji bo têkbirina tirsa mirinê gotin û kelam anîn. Belê, ji wateyên zahîrî yên batinî derxistin. Lê pêka hovîtîyê neanîn.
Nîşana „Qralê Dunyayê“
Kela Wanê ji alîyê Qralê Ûrartûyan, Sardûrê 1. di dora salên BZ 840-830 de ava bûye. Bi qasî sed sala, wekî paytexta Ûrartûyan maye. Di nivîsên kevn yên Asûr û Ûrartûyan de, xûya kirîye ku navê xwe yê berê Tûşba ye.
Dengbêj û Hunermend
Hevpeyvîn - Celîlê CELÎL (Beşa 1.)
Hevpeyvîn - Celîlê CELÎL (Beşa 2.)
